Gönüllülük Yasa Tasarısı içerisinde, Amaç, Tanımlar, Gönüllü Kişi Olma Şartları, Gönüllülerin Hak ve Yükümlülükleri, Gönüllü Hizmeti Alan Gerçek veya Tüzel Kişinin Hak ve Yükümlülükleri, Gönüllülük Sözleşmesinin İçermesi Gereken Unsurlar, Gönüllülük Çalışma Süreleri, Gönüllülük Kartı içeriği gibi konular yer almaktadır.
“Gönüllü” kavramının ülkemizde yaşayan her birey için farklı bir anlam ifade ettiğini düşünüyorum ve bu topraklarda gönüllü faaliyet göstermek kültürel olarak ciddi bir yaygınlığa sahiptir. Son dönemlerde görüştüğüm birçok kişi gönüllü çalışmalarını sadece “ücretsiz” veya ”karşılık beklemeden” yapılan iş olarak adlandırılmakta.
Sivil alanda genel olarak hak temelli çalışan gönüllü arkadaşlarımız da bizimle aynı fikirde olacaklardır. Gönül vererek çalışmanın bir çerçevesi olması gerekmektedir. “Eti senin, kemiği benim” anlayışına karşı olarak bizim görüşümüz et ve kemik bir arada dursun ve gönüllüler yasal koruma kapsamında bulunsunlar. Topluma ve kendi inandığı değerlere inanan biz gönüllülerin daha sağlıklı bir çerçevede bu çalışmaları sürdürmemiz için bu yasa kıymet içermektedir. Bugün hem yurt dışından ülkemize Avrupa Gönüllülük Hizmeti için gelenlerden hem de ülke içinde çalışan gönüllü arkadaşlarımızdan bir çok şikayet ve emek istismarı duymaktayız.
Bugünün ortakları, yarının liderlerine sahip çıkılması gerekmektedir.
Sunmuş bulunduğumuz tasarıda İş Kanunu ve Yabancılar Kanunu başta olmak üzere çeşitli Kanunlarda değişiklikler ile sağlıklı bir süreç yürütülmesinin mümkün olacağını açıkça ifade etmiş bulunuyoruz.
Yasa ile ilgili görüşleri Genel Müdürlüğe yazılı olarak sunmuş olduğumuz Yasa taslağının ismi Gönüllülük Kanunu Taslağı. 2020 yılında bu taslağı ilk biz hazırladık. Bu taslakla ilgili siyasilerle görüşmeler yapıldı. Bu taslak 279 sivil toplum örgütü ile birlikte yapıldı. Makedonya ve Sırbistan gibi Avrupa ülkelerinde incelemeler yapıldı.
Taslağın artıları var ancak geliştirilmesi gereken birçok yönü de bulunuyor. Bununla ilgili de değerlendirme ve görüş sunduk.
İşte Değerlendirme ve Görüş İstenen Metin:
Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirmemiz
Taslak metinde belirsiz birçok konu olmakla birlikte kullanılan dil kanun dili olmayıp son derece günlük dilde ele alınmıştır. Söze konu taslaktaki belirsizlikler çözülse dahi gönüllülüğün sorunlarını çözmemekte ve sınırlandırmalar ve sınır ihlallerine karşı yaptırımlar söz konusu olmadığı için iyi niyet metninden öte değildir.
Taslak Maddesi: Madde 1- Amaç
Görüş ve Değerlendirme: Hangi soruna karşılık kanun çıkartıldığı belirtilmediği için kanunun hangi soruna çözüm önerisi sunduğu belli değil.
Teklif: Gönüllü olan kişilerin belli dernek ve vakıf faaliyetlerinde gönüllülük faaliyetleri dışında da çalıştırıldığı sanki kayıt dışı istihdam ediliyor gibi uzun süreli gönüllülük faaliyeti yürütüldüğü ortadadır. Gönüllü kişilerin yol/yemek veyahut gönüllülük faaliyetleri ile alakalı ücretlerinin düzenlenmemiş olması sorun tespiti olarak konulabilir kanun bu sorunlara çözüm üreteceğini vaadedebilir.
Taslak Maddesi: Madde 2-(2)
Görüş ve Değerlendirme: Bireysel gönüllülük faaliyetlerinin sınırı belirsiz. Örneğin bir doğal afet anında müdahale eden bölge halkının tutum ve davranışlarının ne olduğu belirtilmemiş. Bireysel gönüllülüğünü ortaya koyan kişinin bir kuruma geçici süreli destek vermesi kavramı belirsizdir.
Teklif: Bireysel özgürlük kavramının belirlenmesi gerekir. Kurum altında gönüllülüğün nasıl ifa edildiğinin sınırı belirlenmelidir. Örneğin bir gönüllülük kütüğü olacaksa bu kütüğe neden ihtiyaç duyulduğu, kurum ile bağlılığının süresi belirtilmelidir.
Taslak Maddesi: Madde 3 (1) a, (1) d, (1) e
Görüş ve Değerlendirme: Gönüllü tanımı; ücret almaksızın ibaresi muğlak.
Ulusal Gönüllülük Konseyinin görev tanımı, ihtiyaç duyulması, şekillendiği yapı devlet otoritesinde kontrollü bir yapı inşa edecektir. Üyelerin ücret ödemesi alıp almayacağı sorunu. Konseyin görev tanımının belirsizliği. Centilmenlik anlaşmasının tanım sorunu, resmi olmayan deyimi neye referans yapmaktadır?
Teklif: Bir gönüllünün haftada 70 saat gönüllü olduğunu iddia etmek kayıt dışı istihdamı ve bedava işgücünü meşrulaştırmaya yönelik olacaktır. Gönüllü faaliyetlerinin hangi sahalarda hangi işleri kapsayıp kapsamayacağının sınırının çizilmemesi belirsizlik yaratacak ve bu belirsizlik de sömürüye sebebiyet verecektir.
Ulusal Gönüllülük Konseyine neden ihtiyaç duyulduğu ve ne iş yapacağı açıklanmalı. Üyelerinin seçim usulü belirsiz. Üyelerine ödeme yapılıp yapılmayacağı belirsiz. Yapılacaksa neden yapılacağı açıklanmamış. Centilmenlik anlaşmasının gerekliliği ve içeriği yeniden tartışılmalıdır.
Taslak Maddesi: Madde 4
Görüş ve Değerlendirme: Centilmenlik anlaşmasını imzalamayan gönüllünün gönüllülük faaliyetleri ile alakalı konular belirsizdir. Centilmenlik anlaşmasını imzalamayan gönüllünün gönüllülük faaliyetlerinde hak yetki ve sorumluluk konuları düzenlenmemiştir.
Teklif: Söze konu eksiklikler ile karşılaşıldığında madde devamında açıklamalar getirilebilir.
Taslak Maddesi: Madde 7-8-9
Görüş ve Değerlendirme: Konu takdire bırakılması bir düzenleme yapma refleksi bir sorunu çözmüyor ki, mevcut durumda kanun yokken de zaten böyle.
Taslak Maddesi: Madde 10
Görüş ve Değerlendirme: Gönüllünün izin hakkı ile alakalı görüş bildirilmiş. İzin kavramı iş hukukunda teknik bir kelimedir. Eğer bir kişinin izin hakkı var ise ücret kavramının da konuşuluyor olması gerekir. Gönüllülüğün sonlandırılması ve geçici iş görme kavramı bu konuda tanımlanmamıştır. Güvenlik ekipmanı istense de diğer maddelerde zarar verici davranışlardan kaçınmak denmiştir.
Taslak Maddesi: Madde 11
Görüş ve Değerlendirme: Afet alanında görev yapan bir derneğin gönüllüsü için geçerli olmayan bir konudan bahsediliyor. “gönüllünün ya da başkasının vücut bütünlüğünü, sağlığını, hayat kalitesini olumsuz etkileyecek” ibaresi kendi içinde çelişkiye sebebiyet veriyor. Örneğin orman yangını veya depreme müdahale eden bir derneğin eğitim almış veyahut almamış gönüllüsünün sağlığı veyahut hayat kalitesi düşecektir. Bunun yerine eğitim zorunluluğu, İSG sorumluluğu vs üzerinden bir çizgi çekilmelidir.
Taslak Maddesi: Madde 11
Görüş ve Değerlendirme: Kanunda ifşa ibaresinin yer alması kanun yapma tekniğine uygun değildir. Gönüllünün sır saklama yükümlülüğü ve kişisel verileri ihlal etmesi ile alakalı anılan cümle son derece problematiktir. Ahlaki ve etik kavramının açıklanması gerekir. Kişisel veri ve sır kavramının sınırı belirtilmelidir.
